Znaki towarowe zapachowe

Wśród stosunkowo zamkniętego katalogu rodzajów znaków towarowych interesującą kategorię oznaczeń stanowią znaki towarowe zapachowe. Przypomnijmy, że zgodnie z obowiązującym art. 120 ustawy prawo własności przemysłowej:

„1. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.

2. Znakiem towarowym, w rozumieniu ust. 1, może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.”

Wszystkie wskazane tutaj kryteria odnoszą się również do znaków towarowych zapachowych. Orzecznictwo wskazuje bowiem, iż w stosunku do szczególnych kategorii znaków (zapachowych, dźwiękowych) przy ocenie ich zdolności „do bycia” znakiem towarowym stosować należy identyczne kryteria, jak przy ocenie „konwencjonalnych” znaków towarowych (słownych, czy graficznych). Zatem znak towarowy zapachowy to oznaczenie, które przede wszystkim posiada zdolność odróżniającą oraz powinno dać się przedstawić graficznie. Graficzny sposób przedstawienia znaku zapachowego był przedmiotem orzeczeń sądów europejskich, które wielokrotnie zajmowały się tym problemem. Zagadnienie to podniesione zostało w wyroku ETS (sygn. C-273/00) w sprawie Ralf Sieckamann przeciwko Deutsches Patent- und Markenamt z dnia 12 grudnia 2002r. ETS uznał tutaj, iż: „(…) znak towarowy może składać się z oznaczenia, które samo w sobie nie może być postrzegane, pod warunkiem, że można je przedstawić w formie graficznej, w szczególności poprzez obrazy, linie lub znaki, oraz że takie przedstawienie jest jasne, dokładne, samodzielne, łatwo dostępne, zrozumiałe, trwałe i obiektywne. W odniesieniu do znaku węchowego, wymogów przedstawienia w formie graficznej nie spełnia formuła chemiczna poprzez opis, złożenie próbki zapachowej bądź poprzez kombinację obu tych elementów”. W wyroku tym ETS zakwestionował wskazane sposoby graficznego przedstawienia znaku towarowego zapachowego, tj. chemiczny opis zapachu, złożenie próbki zapachu i kombinacji tych dwóch sposobów. Na uwagę zasługuje fakt, iż ETS nie zakwestionował możliwości rejestracji znaków towarowych zapachowych, jednak w żadnej mierze nie wskazał na sposób przedstawienia znaku, który czyniłby zadość kryterium graficznej przedstawialości znaku towarowego.

Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 27 października 2005r. (sygn. akt T-305/04) w sprawie Eden SARL przeciwko OHIM, zawiera również pewne ogólne wytyczne w stosunku sposobu graficznej reprezentacji znaku zapachowego, jednak tych wytycznych nie konkretyzuje. Zapadł on na kanwie sprawy zgłoszenia jako znaku towarowego zapachowego oznaczenia opisanego słowami: „zapach dojrzałej truskawki”, dodatkowo przedstawionego w postaci rysunku truskawki. ETS podtrzymał odmowną decyzję OHIM w sprawie rejestracji tego oznaczenia jako znaku towarowego. Za niewystarczającą uznał formę przedstawieniową użytą przez zgłaszającego w postaci rysunku truskawki uznając, iż zawarty w zgłoszeniu rysunek przedstawia truskawkę, czyli owoc wytwarzający zapach, którego dotyczy zgłoszenie, nie zaś sam zapach, który ma być zarejestrowany jako znak towarowy. W związku z powyższym zgłaszający nie przedstawił graficznie znaku zapachowego, lecz jedynie owoc, od którego ten zapach pochodzi. W kwestii graficznej przedstawialności znaków zapachowych ETS stwierdził, że: „(…) oznaczenia, których nie da się zobaczyć, mogą być znakami towarowymi, pod warunkiem że dają się przedstawić w formie graficznej, w szczególności poprzez figury, linie lub znaki pisarskie, która to forma jest jasna, precyzyjna, zupełna, łatwo dostępna, zrozumiała, trwała i obiektywna. Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie systemu rejestracji znaków towarowych sposób przedstawienia danego oznaczenia w formie graficznej musi pozwalać na jego dokładną identyfikację. W konsekwencji należy stwierdzić, że wymogi uznania, iż sposób przedstawienia graficznego znaku jest dostateczny, nie mogą być ani zmienione, ani złagodzone, by ułatwić rejestrację oznaczeń, których natura czyni je trudniejszymi do przedstawienia w formie graficznej”. I dalej: „Jeśli chodzi o oznaczenia zapachowe, nie można wykluczyć, iż oznaczenie takie może być przedstawione poprzez opis spełniający wszystkie wymogi określone w art. 4 rozporządzenia nr 40/94.” Zatem również tutaj Sąd nie pokusił się o wskazanie stosownych wymogów dla znaków zapachowych. Powtórzył jedynie ogólnie przyjętą tezę (de facto stawiającą pod znakiem zapytania możliwość rejestracji znaków zapachowych w ustawodawstwie europejskim), iż: ”Bezspornym jest, że na chwilę obecną nie istnieje ogólnie przyjęta międzynarodowa klasyfikacja zapachów, która pozwoliłaby – jak to się dzieje w przypadku międzynarodowych kodów kolorów lub znaków zapisu muzycznego – na obiektywną i precyzyjną identyfikację oznaczenia zapachowego dzięki przyporządkowaniu każdemu zapachowi nazwy lub precyzyjnego kodu”.

Dalsza praktyka OHIM w kwestii rejestracji znaków zapachowych pokazuje, iż stosunkowo trudno jest sprostać kryterium graficznego przedstawienia znaku towarowego przez oznaczenie zapachowe. Znakiem zarejestrowanym przez OHIM jako znak towarowy zapachowy jest oznaczenie przedstawiające „zapach świeżo skoszonej trawy” dla towarów w klasie 28 klasyfikacji nicejskiej (piłki do tenisa). Jest to jedyny do tej pory znak towarowy zapachowy zarejestrowany przez OHIM.

autor: Andrzej Przytuła

KONDRAT Kancelaria Prawno-Patentowa

andrzej.przytula@kondrat.pl